12 okt Wereldbeeldje

“Nu zie je dat mensen zelf dingen gaan zitten verzinnen en bij elkaar zoeken waar ze hun eigen wereldbeeldje van maken.” Aan het woord is de onvolprezen Paul Schnabel, voormalig directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau. Hij deed de uitspraak deze week in een interview in de NRC naar aanleiding van zijn vertrek als hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht. Wereldbeeldje. Wat een schattig woord. Ik laat het op me inwerken. Een wereldbeeldje heeft niets te maken met groepen mensen die elkaar naar het leven staan omdat ze een andere religie aanhangen. Of met de vraag of kapitalisme en vrijhandel moderne deugden zijn. Of met de vraag of Nederland vol is of niet. Nee, een wereldbeeldje is een ding. Een ding van klei of porcelein of brons. Een wereldbeeldje kan je bewonderen of aanraken. Mijn afgietsels van de David en de toren van Pisa zijn wereldbeeldjes. En de bijna kitscherige buste van een meisje waar ik op een Franse rommelmarkt tegenaan liep en die nu in de vensterbank staat te pronken, is een wereldbeeldje.

Het is vast niet de eerste taalvondst van Schnabel. In zijn tijd als SCP-directeur probeerde hij door analyse en duiding van de feiten het maatschappelijk debat op een hoger niveau te brengen. Als je zijn uitspraak goed leest zie je dat er eigenlijk een normatieve lading achter zit, want het gebruik van een verkleinwoord heeft ook iets denigrerends. Je kunt zomaar denken dat Schnabel bepaalde groepen mensen verwijt dat ze er kleingeestige wereldbeeldjes op na houden, dat hun overtuigingen minderwaardig zijn. Toch blijf ik het vooral een sympathieke taalvondst vinden. Door van een beladen woord als wereldbeeld een verkleinwoordje te maken wilde hij als nuchtere wetenschapper denk ik vooral relativeren. En de soms narrige tijdgeest ontzenuwen. Hij geeft het aan het eind van het interview zelf toe: hij wil graag dat mensen een beetje dankbaar zijn “voor het geluk dat ons allemaal heeft getroffen.” Een taalvondst rijker begrijp ik wel wat hij bedoelt. Kijk hoe mooi ze is, die wereld, zo mooi als het beeldje in je vensterbank.

Klik op deze link om het interview met Paul Schnabel in de NRC te lezen.