30 jul De gemiste kans van de rijdende rechter

De gemiste kans van De Rijdende Rechter

Met verbazing keek ik afgelopen dinsdag naar de eerste uitzending van het nieuwe seizoen van De Rijdende Rechter. We zijn getuige van een hoog opgelopen conflict tussen twee naast elkaar wonende echtparen in het oosten van het land. Beide gezinnen bewonen een villa met de nodige hectaren land eromheen. Het bijzondere is echter dat de huizen elkaar raken omdat één van de echtparen een carport heeft gebouwd op zijn eigen oprit, tegen het huis van de buren aan. Daarmee is, in de ogen van het andere echtpaar, hun huis niet meer te bestempelen als villa maar als ‘geschakelde woning,’ wat tot een flinke daling van de verkoopprijs zal leiden, mocht de woning ooit te koop worden gezet. Bovendien is het onmogelijk geworden om de buitenmuur van de woning te wassen waar de carport tegenaan is geplaatst.
Afgezien van de carport spelen er nog meer kwesties. Zo is er een toegangshek dat enkele centimeters over de erfgrens van de tuin van de buren loopt. Er is een coniferenhaag van enkele turven hoog die, op een bepaalde plek gezeten, het zicht op de rondspringende reëen belemmert. Er zijn aan weerszijden overstekende dakgoten die onderhoudswerkzaamheden belemmeren. En er is een dakraam van waaruit, met een beetje goeie wil, een blik geworpen zou kunnen worden op de zwemvijver en de bijbehorende douche op het belendende perceel en dus ook op de schaars geklede buurvrouw, mocht ze van deze voorzieningen gebruik maken.
In de interviews die we te zien krijgen lichten beide echtparen hun wensen en ergernissen toe. Vervolgens komt de rijdende rechter ter plaatse een kijkje nemen, vergezeld van een team van kadastrale en bouwtechnische deskundigen. Hij laat zich rondleiden over beide percelen, laat zich meevoeren naar de wasruimte waar zich het bewuste raam bevindt en informeert naar de details achter de eisen en de conflicten.
Uit de gesprekken krijg je als kijker mee dat er natuurlijk veel meer speelt dan het conflict over erfrechterlijke zaken. Zo schijnt het stel van de carport, met hun drie peuters, vroeger juist kind aan huis te zijn geweest bij het andere stel, dat al meer op leeftijd is. Het vermoeden bestaat dat de carport is gebouwd uit wraak omdat het oudere stel op een bepaald moment aangaf het frequente bezoek een inbreuk op hun privacy te vinden. En de man van het oudere echtpaar blijft maar benadrukken dat hij zijn buurman een arrogant gozertje vindt. Kortom, het spat van de buis af dat de verhoudingen tussen beide buren totaal zijn verziekt.
Ik vind het wonderlijk dat de rechter in deze uitzending direct zijn toevlucht neemt tot de details van het conflict. Overigens op beminnelijke en correcte wijze legt hij uit welke eisen hij wel en niet toewijst en wat daarachter de juridische grondslag is. Hij benut en passant de kans om uit te leggen dat er ook een grens is aan wat je wettelijk kunt regelen; ‘Gelukkig zijn er in dit land geen juridische normen voor de hoogte van een conifeer.’ Maar wat hij niet doet is reflecteren op deze zaak an sich, op de aard van het conflict en op de kans dat een uitspraak van de rechter leidt tot vreedzamer verhoudingen over en weer (‘nabuurschap,’ waar in de streek zo aan wordt gehecht, aldus de burgemeester die ook aan het woord komt).
Het komt mij voor dat de verhoudingen door de uitspraken van de rijdende rechter er niet beter op zullen worden. Zo geeft de man van het oudere echtpaar, dat uiteindelijk gesommeerd wordt om de overstekende dak(goot) van hun schuur met een kleine meter in te korten wat een zeer ingrijpende verbouwing impliceert, aan dat hij niet alleen zijn schuur maar zijn hele huis zal gaan afbreken en opnieuw opbouwen (‘Ik zal zorgen dat je de komende jaren tussen de graafmachines en de zandhopen zit, buurmannetje,’ hoor je hem denken). In een interview met de rijdende rechter las ik dat het programma een goede manier is om een breder publiek kennis te laten maken met het werk van de rechter. Ik had juist begrepen dat er binnen de rechtspraak de laatste tijd meer met mediation wordt gewerkt, om de rechtspraak te ontlasten en omdat het een vorm van duurzame geschilbeslechting kan zijn. Misschien was het zo dat deze mensen ‘beyond mediation’ waren en ik begrijp ook dat het format van het programma een rol speelt, waarin een juridische uitspraak de hekkensluiter is. Maar mijn gevoel zei me dat hier juist allerlei mogelijkheden om de strijdende partijen dichter bij elkaar te brengen onbenut bleven. Zo blijft het beeld hangen van de rechtspraak die het paard achter de wagen spant en dat ondergraaft het gezag van de rechter. Ik ben benieuwd naar de volgende aflevering.